Paryż (fr. Paris) – stolica i największa aglomeracja Francji, położona w centrum Basenu Paryskiego, nad Sekwaną (La Seine). Miasto stanowi centrum polityczne, ekonomiczne i kulturalne kraju. Znajdują się tu liczne zabytki i atrakcje turystyczne, co powoduje, że Paryż jest co roku odwiedzany przez ok. 30 milionów turystów.
W granicach administracyjnych Paryża zamieszkuje ponad 2 mln osób (według spisu ludności z 2008 było to 2 233 818[1]), w tzw. Wielkim Paryżu ok. 10 mln, a w całym zespole miejskim ponad 12 mln (w 2007 paryską przestrzeń aglomeracji zamieszkiwało 12 067 000 osób). Aglomeracja paryska konkuruje tym samym pod względem liczby ludności w Unii Europejskiej z Londynem.
Paryż, który stanowi osobny departament o numerze 75, jest jednocześnie stolicą regionu administracyjnego Île-de-France. Oprócz departamentu paryskiego w jego skład wchodzą departamenty: Essonne (91), Hauts-de-Seine (92), Seine-Saint-Denis (93), Seine-et-Marne (77), Val-de-Marne (94), Val-d’Oise (95) oraz Yvelines (78).
Miasto ma układ koncentryczny z rozchodzącymi się gwiaździście bulwarami. Jego oś stanowi wcięta dolina Sekwany, która dzieli Paryż na dwie części: prawobrzeżną (północną) Rive Droite oraz lewobrzeżną (południową) Rive Gauche.
-
Osobny artykuł: Historia Paryża.
Historyczne jądro Paryża stanowi wyspa Île de la Cité na Sekwanie, na której położony jest m.in. Palais de Justice oraz katedraNotre-Dame de Paris. Jest ona połączona z mniejszą wyspą Île Saint-Louis.
Paryż był pierwotnie osadą celtycką, głównym ośrodkiem plemienia Paryzjów (łac. Parisii), którzy zasiedlili Île de la Cité w III wieku p.n.e. W 52 r. p.n.e. przybyli tu Rzymianie. Miasto znane było wówczas pod nazwą Lutetia Parisiorum, gdzie Lutetia oznaczapodmokłe miejsce. Niedługo później miasto zaczęło się rozwijać na lewym brzegu Sekwany (dzisiejsza Dzielnica Łacińska). Powoli coraz częściej używano jedynie nazwy Paris. Przez cały okres starożytności Paryż był mało znaczącą osadą i pozostawał w cieniu takich miast jak Lyon czy Bordeaux.
Rzymianie władali miastem aż do 508, kiedy to Chlodwig I, król Franków, założyciel dynastii Merowingów uczynił je swoją stolicą. Najazdy Wikingów w VIII wieku zmusiły mieszkańców do postawienia fortecy. Mimo to 28 marca 845 miasto zostało złupione. Słabość karolińskich królów Francji doprowadziła do wzrostu potęgi książąt Paryża. W 987 królem Francji obrany został Hugo Kapet.
W XI wieku Paryż został znacząco rozbudowany na prawym brzegu. W XII i XIII wieku, a zwłaszcza za rządów Filipa II nastąpił szybki rozwój miasta. Powstała pierwsza forteca Luwru oraz ważniejsze paryskie kościoły, w tym katedra Notre Dame. Kilka szkół na lewym brzegu zostało połączonych – tak powstał znany paryski uniwersytet Sorbona. Miasto przeżywało okres rozwoju jako ośrodek handlu oraz centrum naukowe, co zostało przerwane przez epidemię Czarnej Śmierci oraz wojnę stuletnią.
Po wyparciu Anglików, za panowania Walezjuszy, nastąpił bujny rozkwit kulturalny Paryża, choć władcy z tej dynastii często przebywali poza miastem, w zamkach w Dolinie Loary. Franciszek I rozbudował Luwr, był też mecenasem sztuki i sprowadził do Paryża wielu artystów. W II połowie XVI wieku zaostrzył się konflikt między katolikami i hugenotami, co doprowadziło do rzezi zwanejNocą św. Bartłomieja. W rezultacie wojen religijnych tron objął Henryk IV, pierwszy z dynastii Burbonów; przy tej okazji wygłosił słynne zdanie: „Paryż wart jest mszy”.
Burbonowie kontynuowali rozbudowę miasta, stawiając wiele znaczących budynków. Powstawały nowe dzielnice. Rozwój Paryża nie został zahamowany mimo przeniesienia, przez Ludwika XIV, siedziby królewskiej do pobliskiego Wersalu. Rozwijał się przemysł. Wyburzono mury miejskie, na ich miejscu powstały tzw. Wielkie Bulwary. W połowie XVII wieku Paryż miał już około pół miliona mieszkańców. Za panowania Ludwika XV w Paryżu utworzono straż pożarną (1722) i pierwszy urząd pocztowy (1738). Miasto stało się wielkim ośrodkiem kulturalnym i intelektualnym.
14 lipca 1789 wybuchła rewolucja francuska, którą zapoczątkowało zdobycie paryskiego więzienia Bastylii. W jej następstwie stracono króla Ludwika XVI i powołano republikę. Paryż był sceną kolejnych przewrotów. Pozostał stolicą Francji w okresie rządów Napoleona Bonaparte i restauracji Burbonów. Za panowania Ludwika Filipa nastąpił gwałtowny rozwój miasta, jak i całej Francji, przeżywającej rewolucję przemysłową. Okres monarchii lipcowej był też czasem wielkiego rozkwitu kulturalnego – w Paryżu żyli i tworzyli wielcy poeci, pisarze i artyści okresu romantyzmu, nie tylko francuscy.
Paryskie demonstracje w 1848 roku rozpoczęły Wiosnę Ludów, a we Francji spowodowały powstanie II Republiki. Po dojściu do władzy Napoleona III i ogłoszeniu II Cesarstwarozpoczęto wielką przebudowę Paryża, nadzorowaną przez Georges’a Haussmanna. Obecny wygląd centrum miasta jest w dużej mierze efektem tych działań. Monumentalne budynki miały świadczyć o znaczeniu Paryża, aspirującego do miana „stolicy świata”.
W roku 1870 wybuchła wojna francusko-pruska; po klęsce pod Sedanem proklamowano III Republikę. Podczas długotrwałego oblężenia Paryża przez wojska pruskie miasto doznało największych zniszczeń w swojej nowożytnej historii. Stolica Francji skapitulowała 28 stycznia 1871 roku. Niedługo potem, 18 marca, wybuchła Komuna Paryska.
Mimo wojny i zawirowań politycznych pod koniec XIX wieku Paryż zaczął przeżywać okres rozkwitu, zwany belle époque. Podczas jednej z wystaw światowych, które w Paryżu gościły kilkukrotnie, powstał jeden z symboli miasta – wieża Eiffla (1889). W 1900 roku ruszyła pierwsza linia metra. Na przełomie XIX i XX wieku Paryż był uważany za artystyczną stolicę świata; tu powstały nowe prądy w sztuce, jak impresjonizm, kubizm i fowizm, a później dadaizm i surrealizm. Duży wpływ na architekturę miasta wywarłasecesja. W roku 1900 w Paryżu zorganizowano igrzyska olimpijskie, które ponownie zagościły w mieście w 1924 roku.
W czasie I wojny światowej wojska niemieckie zostały odparte, zanim podeszły pod Paryż. Okres międzywojenny to dalszy rozwój miasta – w 1931 roku liczba mieszkańców Paryża sięgnęła blisko 2,9 miliona. Aby złagodzić problemy z brakiem mieszkań, jeszcze w latach dwudziestych zrealizowano projekt budownictwa socjalnego.
Podczas II wojny światowej w 1940 roku Wehrmachtowi udało się praktycznie bez walki zająć miasto, które to weszło w skład terytoriów francuskich włączonych do III Rzeszy. Okupacja zakończyła się wyzwoleniem w roku 1944.
17 października 1961 roku, w następstwie zamieszek i demonstracji związanych z wyzwoleniem się Algierii, policja paryska dokonała masakry Algierczyków. Prawdopodobnie zginęło od 50 do 200 osób, wielu było rannych. W maju 1968 roku doszło w Paryżu do protestów i strajków studenckich.
Po II wojnie światowej Paryż utracił swoją pozycję kulturalnej stolicy świata, ale pozostał ważnym ośrodkiem życia intelektualnego i artystycznego. Duży wpływ na rozwój miasta miały inwestycje poczynione za rządów prezydentów Georges’a Pompidou i François Mitterranda.
Merowie Paryża[edytuj]
Poniżej znajduje się lista merów Paryża po 1977 r.:
-
Osobny artykuł: Merowie Paryża.
Współrzędne geograficzne Paryża to:
- 48 stopni i 50 min. szerokości geograficznej północnej,
- 2 stopnie i 20 min. długości geograficznej wschodniej.
Na północy kończy się wielka równina północno-europejska i zaczyna Basen Paryski. Otacza on dolinę Sekwany i zajmuje większą część Francji Północnej. Basen Paryski jest największym basenem osadowym Europy. Z punktu widzenia geografii skupia on większość krain położonych wokół Sekwany i Loary średniej, będącej rzeką boczną od końca ery trzeciorzędowej. Grunty paryskie są wapniowe, marglowe, gliniaste i piaskowe. Powierzchnia miasta wynosi 10 540 ha.
Panuje tu klimat umiarkowany ciepły morski, na który duży wpływ ma Prąd Północnoatlantycki. Można go opisać jako łagodny i umiarkowanie wilgotny.
Lato jest zazwyczaj ciepłe i przyjemne ze średnimi najwyższymi temperaturami pomiędzy 15, a 25 °C z dużym nasłonecznieniem. Mimo wszystko każdego roku występują temperatury powyżej 32 °C. Jednak czasami zdarzają długie trudne warunki pogodowe, jak fala upałów w 2003 roku, kiedy to temperatury wynosiły poniżej 30 °C, a przez kilka dni temperatura przekraczała 40 °C i rzadko, kiedy w nocy robiło się chłodniej. Jeżeli chodzi o ostatnie czasy, to średnia temperatura w lipcu wynosiła 21 °C, najniższa średnia 16 °C, a najwyższa 27 °C.[2]
Wiosną i jesienią występują zazwyczaj łagodne dni i świeże noce, choć się zmieniają i są niestabilne. W obu porach roku często jest nieoczekiwanie zimno i chłodno.
W zimie nasłonecznienie jest małe; dni są chłodne, ale temperatura wynosi ok. 7 °C. Zimowe lekkie przymrozki nie są niczym obcym, choć przez kilka dni w roku temperatura spada poniżej –5 °C. Rzadko pada tu śnieg, choć czasami występują tu opady śniegu bez akumulacji. W ostatnim czasie, a zwłaszcza w 2009 i 2010 roku, fala chłodu spowodowała obfite opady śniegu (15 cm w 2010 roku), a temperatura gwałtownie spadła pomiędzy –10 °C, a –20 °C na przedmieściach miasta.
Deszcz pada przez cały rok i, choć Paryż nie jest deszczowym miastem, to jest on znany z nagłych, obfitych deszczy. Średnia roczna suma opadów wynosi ok. 652 mm przy niewielkich opadach rozmieszczonych równomiernie przez cały rok. Najwyższa zanotowana temperatura wyniosła 40,4 °C w dniu 28 lipca 1948 roku, a najniższa –23,9 °C w dniu 10 grudnia 1879 r.[3]
| [ukryj]Średnia temperatura i opady dla Paryż |
| Miesiąc |
Sty |
Lut |
Mar |
Kwi |
Maj |
Cze |
Lip |
Sie |
Wrz |
Paź |
Lis |
Gru |
Roczna |
| Średnie najwyższe temperatury [°C] |
6.9 |
8.2 |
11.8 |
14.7 |
19 |
22.7 |
25.2 |
25 |
20.8 |
15.8 |
10.4 |
7.8 |
15,5 |
| Średnie najniższe temperatury [°C] |
2.5 |
2.8 |
5.1 |
6.8 |
10.5 |
13.3 |
15.5 |
15.4 |
12.5 |
9.2 |
5.3 |
3.8 |
8,5 |
| Opady [mm] |
53.7 |
43.7 |
48.5 |
53 |
65 |
54.6 |
63.1 |
43 |
54.7 |
59.7 |
51.9 |
68.7 |
649,6 |
| Średnie nasłonecznienie (w godzinach) |
62 |
80 |
122 |
147 |
203 |
189 |
211 |
229 |
159 |
114 |
69 |
46 |
1630 |
| Średnia liczba dni deszczowych |
10.2 |
9.3 |
10.4 |
9.4 |
10.3 |
8.6 |
8.6 |
8 |
6.9 |
9.5 |
9.7 |
10.7 |
111,5 |
| Źródło: [4] sierpień 2010 |
Podział administracyjny[edytuj]
Od 1 stycznia 1860 roku Paryż podzielony został na 20 dzielnic (fr. arrondissement). Dzielnice są ponumerowane, a ich numeracja biegnie spiralnie od środka, zgodnie z ruchem wskazówek zegara (tworząc kształt muszli ślimaka). Najważniejsze pod względem turystycznym dzielnice mają numery 1-8. Leżące zewnętrznie Lasek Buloński i Bois de Vincennes należą odpowiednio do 16. i 12. dzielnicy. Każda z dzielnic ma wybieraną radę (conseil d’arrondissement), która z kolei wybiera swojego przewodniczącego (mera). Delegacja członków każdej z dzielnic tworzy Radę Paryża (conseil de Paris), która wybiera mera Paryża (stanowisko utworzone w 1977 r.).
Rozwój demograficzny[edytuj]
Zespół miejski Paryża
Obszar metropolitalny Paryża (zdjęcie satelitarne 16.07.2006)
Uwaga: zasięg obszaru metropolitalnego Paryża, wyznaczany przez francuski urząd statystyczny INSEE, zmienia się z roku na rok; dane historyczne są szacunkowe i oparte są na podstawie danych z różnych źródeł
| rok |
liczba mieszkańców |
komentarz |
| 59 p.n.e. |
25 000 |
|
| 150 n.e. |
80 000 |
najwięcej w okresie Cesarstwa rzymskiego |
| 510 |
30 000 |
straty po najazdach w III i IV w. |
| 1000 |
20 000 |
najniższy stan po najazdach Wikingów |
| 1200 |
110 000 |
rozwój w późnym Średniowieczu |
| 1328 |
250 000 |
rozkwit w XIII i XIV w., złoty wiek za króla Ludwika |
| 1500 |
200 000 |
straty po epidemii dżumy i wojnie stuletniej |
| 1550 |
275 000 |
rozwój w okresie Renesansu |
| 1594 |
210 000 |
straty po wojnach religijnych i domowych |
| 1634 |
420 000 |
bardzo szybki rozwój za Henryka IV |
| 1700 |
515 000 |
|
| 1750 |
565 000 |
|
| 1789 |
630 000 |
szczyt rozwoju w XVIII w. |
| 1801 |
548 000 |
straty w czasie rewolucji francuskiej |
| 1835 |
1 000 000 |
|
| 1860 |
2 000 000 |
najszybszy w historii rozwój za cesarza Napoleona III i Haussmanna |
| 1885 |
3 000 000 |
|
| 1905 |
4 000 000 |
|
| 1911 |
4 500 000 |
|
| 1921 |
4 850 000 |
stagnacja na skutek strat po I wojnie światowej |
| 1931 |
5 600 000 |
|
| 1936 |
6 000 000 |
|
| 1946 |
5 850 000 |
straty po II wojnie światowej |
| 1950 |
6 460 000 |
|
| 1960 |
7 600 000 |
|
| 1970 |
8 750 000 |
koniec powojennego boomu urodzeń, koniec dodatniego salda migracji |
| 1982 |
9 500 000 |
saldo migracyjne ujemne, wzrost liczby ludności trochę wolniejszy |
| 1990 |
10 291 851 |
|
| 1999 |
11 174 743 |
|
Ludność Paryża w latach 1801-2008 wyrażona w tys. osób
Paryż w kulturze[edytuj]
Miasto w światowej kulturze zajmuje miejsce szczególne, nie tylko ze względu na to, że jest stolicą Francji i jednym z największych miast Europy i świata. To tu działają najbardziej znane domy mody, przybywają malarze i poeci. Wiele dzieł sztuki nawiązuje w swoim tytule czy treści właśnie do Paryża. Należą tu choćby wielkie dzieła literatury jakKatedra Marii Panny w Paryżu Victora Hugo, Ojciec Goriot Honoriusza Balzaka, Trzej muszkieterowie czy Królowa Margot oraz inne powieści Aleksandra Dumasa ojca, Dama kameliowa Aleksandra Dumasa syna, Sceny z życia cyganerii Henry Murgera, Gra w klasy Julio Cortazara, Zwrotnik Raka Henry’ego Millera czy nawet współczesne bestsellery –Kod Leonarda da Vinci Dana Browna oraz Pachnidło Patricka Süskinda. W muzyce 31 Symfonia D-dur Wolfganga Amadeusza Mozarta, to po prostu Symfonia paryska, w Paryżu również toczy się akcja takich oper jak: La Traviata (Giuseppe Verdi), Cyganeria (Giacomo Puccini), Andrea Chénier (Umberto Giordano) czy Adriana Lecouvreur (Francesco Cilea),Nocy św. Bartłomieja Giacomo Meyerbeer poświęcił Hugonotów, a jednym z najbardziej znanych operetkowych tytułów jest Życie paryskie Jacques’a Offenbacha. Richard Heuberger akcję operetki Bal w operze także umiejscowił w Paryżu.
Oddzielnym tematem jest tutaj film. Wystarczy wymienić same ekranizacje wymienionych wcześniej dzieł, a przecież akcja wielu współczesnych filmów toczy się także w tej europejskiej metropolii.
Paryż w polskiej kulturze[edytuj]
Pawilon Polski na Wystawie Światowej w Paryżu w 1937 r. Polacy zdobyli wtedy złote medale między innymi za stworzenie nowoczesnej aerodynamicznej lokomotywy PKP
Pm36 i za rzeźbę króla Bolesława Chrobrego.
Również dla kultury polskiej Paryż zajmuje miejsce szczególne, zwłaszcza dla twórczości w XIX wieku. To tu swoje dzieła tworzył Fryderyk Chopin i Cyprian Kamil Norwid, a Adam Mickiewicz bezpośrednio do „paryskiego bruku” odnosi się w epilogu Pana Tadeusza. Okres romantyzmu był szczególnie bogaty w twórczość i działalność artystów polskich w okresie po Powstaniu listopadowym. Miasto było wówczas centrum tzw. Wielkiej Emigracji polskiej. 24 listopada 1838 r. nastąpiło podpisanie aktu fundacji, a 24 marca 1839 r. miało miejsce uroczyste otwarcie Biblioteki Polskiej, która jest najstarszą polską biblioteką za granicą, przechowującą ponad 100 tys. woluminów z zakresu polskiej historii i kultury. Ośrodek ten odgrywał i odgrywa znaczącą rolę w międzypaństwowych kontaktach kulturalnych[5]. W późniejszych latach Paryż był miastem, gdzie przebywało i tworzyło wielu wybitnych polskich twórców po 1945. Wiązało się to głównie z Instytutem Kultury Polskiej i jego czołowym wydawnictwem „Kultura”, którego naczelnym redaktorem był Jerzy Giedroyć. Obok Giedroycia w Paryżu mieszkali i tworzyli wówczas m.in. Józef Czapski, Konstanty Jeleński. W Paryżu tworzyło tez wielu polskich malarzy: Jacek Malczewski, Olga Boznańska i Tadeusz Styka. Obszerną wystawę ich prac na stałe przebywających w zbiorach we Francji zorganizowano w 2010 w Gdańsku w Pałacu Opatów[6].
Atrakcje turystyczne Paryża[edytuj]
Bazylika Sacré-Cœur (
Serca Jezusowego) na wzgórzu Montmartre
Oznaczenie wejścia do stacji paryskiego Metra
W Paryżu znajduje się wiele zabytków z różnych epok, dzieł sztuki, budowli architektonicznych, muzeów, uczelni oraz instytucji o znaczeniu międzynarodowym. Paryż to również światowe centrum mody. Znacznym udogodnieniem dla turystów jest wprowadzenie Paris Museum Pass – imiennej karty umożliwiającej wstęp do muzeów, pałaców, i innych atrakcji znajdujących się w Paryżu i jego okolicach bez konieczności kupowania biletów.
Zabytki budowlane[edytuj]
| 1 |
Wieża Eiffla (La tour d’Eiffel) – metalowa wieża o wysokości 324 m, spostrzegana jako symbol Paryża i Francji, zbudowana z okazji Wystawy Światowej z 1889 |
1889 |
7 |
| 2 |
Katedra Notre-Dame (La cathédrale Notre-Dame de Paris, lub Notre-Dame de Paris) – gotycka katedra, jedna z najbardziej znanych na świecie |
14 wiek (budowa trwała od 12 wieku) |
4 |
| 3 |
Łuk Triumfalny w Paryżu (L’Arc de Triomphe) – monumentalny klasycystyczny pomnik w kształcie łuku, upamiętniający francuskie zwycięstwa w wojnach napoleońskich |
1836 |
8 |
| 4 |
Bazylika Sacré Coeur – kościół w stylu neoromańsko-bizantyńskim, wybudowany na szczycie wzgórza Montmartre w Paryżu |
1914 |
18 |
| 5 |
Panteon – dawny kościół, wybudowany w stylu klasycystycznym, nawiązujący swą budową do antycznego rzymskiego Panteonu, obecnie jest mauzoleum sławnych Francuzów; |
1790 |
5 |
| 6 |
budynki Sorbony – budynki jednego z najstarszych i najbardziej znanychuniwersytetów w Europie |
ok. 1650 |
5 |
| 7 |
Les Invalides – muzeum i mauzoleum francuskich żołnierzy, także miejsce pochówku Napoleona |
1706 |
7 |
| 8 |
Conciergerie – dawna twierdza i więzienie, w czasach Rewolucji Francuskiejprzetrzymywano tu między innymi królową Marię Antoninę |
14 wiek |
1 |
| 9 |
Sainte-Chapelle – XIII-wieczna dwukondygnacyjna gotycka kaplica pałacowa, wzniesiona z inicjatywy króla Ludwika IX |
13 wiek |
1 |
| 10 |
Opera Garnier – okazały eklektyczny gmach opery w Paryżu, mogący pomieścić ponad 2000 osób |
1875 |
9 |
| 11 |
Hôtel Lambert – luksusowy pałac miejski, który w XIX w stał się centrum Polonii paryskiej, skupionej wokół księcia Adama Jerzego Czartoryskiego |
ok. 1640 |
4 |
| 12 |
Kościół de la Madeleine – klasycystyczny kościół, wybudowany na wzór antycznych świątyń rzymskich |
1842 |
8 |
| 13 |
Grand Palais – duża, przeszklona hala wystawowa zbudowana na Wystawę Światową z 1900 |
1900 |
8 |
| 14 |
Moulin Rouge – najsłynniejszy paryski kabaret |
1889 |
18 |
| 15 |
Kościół Saint-Germain-des-Prés – kościół w Paryżu, jest jedyną pozostałością po olbrzymim opactwie benedyktynów, zniszczonym w czasie Rewolucji Francuskiej |
11 wiek |
6 |
| 16 |
Wielki Meczet w Paryżu – świątynia muzułmańska, wzniesiona w stylu iberyjsko-mauretańskim, stanowiąca centrum społeczności muzułmańskiej w Paryżu |
1926 |
5 |
| 17 |
Kościół Saint-Sulpice – okazały klasycystyczny kościół, drugi po Notre-Dame co do wielkości w Paryżu |
1732 |
6 |
| 18 |
Ratusz w Paryżu – neorenesansowa budowla |
1882 |
4 |
| 19 |
Palais-Royal – dawny pałac królewski, wcześniej także rezydencja kardynała Richelieu |
ok. 1639 |
1 |
| 20 |
Pałac Elizejski – klasycystyczny pałac, będący siedzibą prezydenta Francji |
ok. 1722 |
8 |
- Luwr (Le Musée du Louvre) – jedno z największych muzeów sztuki na świecie, w jej zbiorach znajduje się m.in. Mona Lisa oraz Wenus z Milo
- Musée d'Orsay – muzeum sztuki w budynku dawnego dworca kolejowego, zbiory malarstwa impresjonistycznego,
- Centre Georges Pompidou – muzeum sztuki współczesnej oraz centrum kultury, znany ze względu na swoją ciekawą architekturę z rurami na zewnątrz budynku,
- Muzeum Auguste’a Rodina – kolekcja rzeźb tego znanego francuskiego rzeźbiarza,
- Musée Cluny – muzeum sztuki średniowiecznej
- Musée du quai Branly – muzeum etnologiczne poświęcone cywilizacji Afryki, Azji, Oceanii i obu Ameryk, posiada zbiory 267 tys. eksponatów, z czego na stałej ekspozycji wystawiono 3500 eksponatów;
- Muzeum Montparnasse – zbiory komuny artystycznej ze wzgórza Montparnasse
- Musée Gustave Moreau – muzeum poświęcone twórczości Gustave’a Moreau – znanego malarza symbolisty;
- Espace Dali – galeria poświęcona twórczości Salvadora Dali;
- Musée de l'Orangerie – galeria malarstwa impresjonistycznego i postimpresjonistycznego;
- Musée Carnavalet – muzeum poświęcone historii miasta Paryża.
Znane ulice, mosty i dzielnice[edytuj]
- Aleja Pól Elizejskich – najbardziej znana ulica Paryża, odbywają się tu uroczyste parady, manifestacje oraz ceremonie;
- Montmartre – w końcu XIX w dzielnica była centrum bohemy artystycznej, tworzyli tu między innymi Pablo Picasso, Salvadore Dali, Vincent van Gogh;
- Dzielnica Łacińska – dzielnica uniwersytecka, między innymi mieści się tu Sorbona oraz Collège de France;
- Rue de Rivoli – ulica handlowa z luksusowymi sklepami;
- Plac Zgody – plac z połowy XVIII w., na którym w czasach Rewolucji Francuskiej dokonywano egzekucji, a w XIX w ustawiono egipski obelisk z Luksoru;
- Place de la Bastille – miejsce, gdzie stała Bastylia, a obecnie Opéra Bastille;
- Montparnasse – dzielnica, która w czasie międzywojennym była centrum bohemy artystycznej, między innymi mieszkali tu Marc Chagall, Amedeo Modigliani, Ernest Hemingway czy Francis Scott Fitzgerald;
- Les Halles – dzielnica Paryża, dawniej mieścił się tu największy targ Paryża, teraz znajduje się tu centrum handlowo rozrywkowe Forum des Halles;
- Le Marais – obecnie luksusowa dzielnica mieszkalna i faktyczne centrum współczesnej sztuki;
- La Défense – dzielnica biznesowo-handlowo-mieszkalna pod Paryżem, skupisko szklanych wieżowców;
- Saint-Germain-des-Prés – dzielnica Paryża, w latach 50 XX wieku główny ośrodek życia intelektualnego miasta, obecnie ekskluzywna dzielnica ze znanymi paryskimi kawiarniami;
- Place Vendôme– plac z początku XVIII w., w jego centralnym punkcie umieszczono kolumnę z pomnikiem Napoleona Bonaparte;
- Place des Vosges (pol. Plac Wogezów) – plac z początku XVII w., otoczony z każdej strony budynkami o identycznych fasadach, uznawany za najpiękniejszy w Paryżu;
- Most Aleksandra III – najokazalszy most Paryża, wybudowany z okazji Wystawy Światowej z 1900 r., nazwany na cześć cara Aleksandra III;
- Bulwar Saint-Germain – jedna z głównych paryskich ulic, znajdują się przy niej okazałe rezydencje i sklepy oraz restauracje.
- Ogród Luksemburski (Jardin du Luxembourg) – najpopularniejszy park stolicy, z ośmiobocznym basenem, licznymi rzeźbami, kortami tenisowymi i atrakcjami dla dzieci;
- Ogrody Tuileries (Jardin des Tuileries) – jeden z najstarszych paryskich ogrodów, rozciągające się od Luwru aż po Champs-Élysées, z fontanną oraz licznymi rzeźbami;
- Pole Marsowe (Champ-de-Mars) – park z ogrodem w stylu francuskim, u stóp Wieży Eiffla dawniej wykorzystywane jako pole ćwiczeń wojskowych i miejsce wystaw światowych;
- Lasek Buloński (Bois de Boulogne) – ponad 800 hektarowy pas zieleni na zachodnim obrzeżu Paryża, z alejkami do jazdy na rowerze i konno, z małymi jeziorkami i hipodromem;
- Lasek Vincennes (Jardin de Vincennes) – największy obszar zieleni Paryża, na prawie 1000 hektarach znajduje się kilka jeziorek, ogród roślin tropikalnych, zoo oraz tor wyścigów konnych.
Obrzeża Paryża[edytuj]
Edukacja i Nauka[edytuj]
Szkoły wyższe[edytuj]
Paryskie uczelnie to:
Węzeł Wiedzy i Innowacji EIT w Paryżu[edytuj]
Rada Europejskiego Instytutu Technologii i Innowacji (EIT)[7] 16 grudnia 2009 wyznaczyła centra pierwszych trzech Węzłów Wiedzy i Innowacji. Uczelnie z Paryża będą brać udział w pracach Węzła Informatycznego i Klimatycznego.
Lokalizacje Węzłów:
Zrównoważona energia[8]: Karlsruhe, Kraków, Grenoble, Eindhoven/Leuven, Barcelona, Sztokholm.
Zmiany klimatyczne[9]: Londyn, Zurych, Berlin, Paryż, Randstad.
Informatyka i społeczeństwo informacyjne[10]: Berlin, Eindhoven, Helsinki, Paryż oraz Sztokholm.
Komunikacja[edytuj]
Paryż jest największym węzłem komunikacyjnym we Francji i jednym z największych na świecie.
Transport zbiorowy[edytuj]
Sieć transportu zbiorowego w aglomeracji paryskiej jest dobrze rozwinięta.
Jej podstawowym elementem jest jedna z najstarszych na świecie kolej podziemna (Métropolitain), działająca od 1900 r. W chwili obecnej paryskie metro liczy 16 linii o łącznej długości 222,6 km i 380 stacji, rozmieszczonych równomiernie na obszarze wokół centrum (średnia odległość między stacjami wynosi zwykle poniżej 500 m).
Transport na dalsze odległości zapewnia kolej miejska – RER. Liczy ona obecnie 5 linii. Budowa i rozbudowa RER trwa od lat 70.
Ofertę RER uzupełnia kolejowy transport podmiejski sieci Transilien. Kilkanaście linii zapewnia połączenia odległych przedmieść z głównymi dworcami kolejowymi Paryża.
Rozwój sieci transportu jest obecnie spowolniony z powodu problemów związanych z finansowaniem, spowodowanych spowolnieniem gospodarki Francji, a także z powodu narosłego zadłużenia oraz zaostrzenia procedur. W tej sytuacji budowa nowych linii tramwajowych wydaje się idealnym rozwiązaniem dla rozwiązania problemu braku zadowalających połączeń pomiędzy przedmieściami. Tramwaje są tańsze w budowie niż metro, oferując jednocześnie zdolność przewozową i prędkość podróży przewyższającą autobusy. W chwili obecnej w eksploatacji pozostają cztery linie tramwajowe (T1 z Saint-Denis do Noisy-le-Sec, T2 z La Défense do Porte de Versailles, T3 z Porte d’Ivry do Pont du Garigliano i T4 z Bondy do Aulnay-sous-Bois), planuje się także budowę 5 kolejnych linii. 6 nowych odcinków przedłużających już istniejące jest planowanych bądź w budowie. Całość ma liczyć docelowo ok. 75 km.
Sieć transportu szynowego, zarówno w centrum miasta, jak i na przedmieściach, uzupełnia ponad 300 linii autobusowych obsługiwanych przez ok. 4000 pojazdów.
| Środek transportu |
Przewoźnik |
Liczba pasażerów [mln] |
Liczba linii |
Długość linii [km] |
Liczba stacji |
Obsługiwany rejon |
| Metro |
RATP |
1350 |
16 |
212 |
381 |
Paryż i bliskie przedmieścia |
| RER |
RATP |
440 |
2¹ |
115 |
65 |
Paryż i przedmieścia |
| SNCF |
614 |
6¹ |
1296 |
443 |
Paryż i przedmieścia |
| Transilien (bez RER) |
SNCF |
ok. 15 |
Przedmieścia |
| Tramwaj |
RATP/SNCF |
58 |
4 |
40,8 |
71 |
Paryż i przedmieścia |
| Autobus |
RATP |
940 |
316 |
2816 |
1274 |
Paryż (350 mln pasażerów) i przedmieścia |
| Optile |
250 |
1078 |
20 133 |
24 500 |
Odległe przedmieścia |
| Statystyki transportu w aglomeracji paryskiej (2004)[11] |
¹Obsługa linii A i B jest podzielona między SNCF i RATP
Dodatkowym środkiem transportu w Paryżu, wykorzystywanym przez turystów, są statki kursujące po Sekwanie (batobus). Zatrzymują się one w następujących przystaniach: wieża Eiffla, Musée d’Orsay, Saint-Germain-des-Prés, katedra Notre-Dame, Hotel de Ville, Luwr, Jardins des Plantes i Pola Elizejskie.
Transport kolejowy[edytuj]
Czas podróży koleją z Paryża (2005)
Paryż jest głównym węzłem komunikacji kolejowej we Francji. Pociągi państwowego przewoźnika SNCF oraz innych przewoźników europejskich zapewniają połączenia z praktycznie każdym większym miastem kraju oraz wieloma miastami za granicą:
- Londyn i Ashford (Wielka Brytania),
- Bruksela, Antwerpia, Liège, Charleroi, Namur, Gandawa, Brugia, Ostenda (Belgia),
- Amsterdam, Rotterdam, Haga (Holandia)
- Luksemburg
- Berlin, Hamburg, Monachium, Kolonia, Frankfurt n. Menem, Hanower, Stuttgart, Akwizgran (Niemcy),
- Zurych, Genewa, Berno, Lozanna, Brig (Szwajcaria),
- Wiedeń, Salzburg (Austria),
- Rzym, Turyn, Mediolan, Bolonia, Wenecja (Włochy),
- Madryt, Barcelona, Valladolid, Girona (Hiszpania).
Pociągi dalekobieżne, w tym (TGV) oraz regionalne odjeżdżają z sześciu głównych dworców kolejowych: Gare du Nord, Gare Montparnasse, Gare de l'Est, Gare de Lyon, Gare d'Austerlitz i Gare Saint-Lazare. W roku 2004 ok. 50 mln pasażerów skorzystało z pociągów dalekobieżnych odjeżdżających z jednego z tych dworców.
Transport drogowy[edytuj]
Podobnie jak w przypadku transportu kolejowego, również dla transportu samochodowego Paryż jest największym węzłem we Francji. Miasto otaczają trzy obwodnice: Bulwar Peryferyjny, który biegnie na szlaku XIX-wiecznych fortyfikacji wokół Paryża, autostrada A86 na bliskich przedmieściach oraz Francilienne (droga krajowa N104) w większej odległości od miasta.
Sieć paryskich dróg jest gęsta i ma długość ponad 2000 km. W regionie Île-de-France jest zlokalizowanych ok. 800 km autostrad. Aglomeracja jest połączona z resztą kraju 8 rozchodzącymi się promieniście autostradami. Odległość drogowa z Paryża do Brukseli wynosi 305 km, do Frankfurtu 572 km, a do Barcelony 1037 km.
Transport lotniczy[edytuj]
Z trzech głównych portów lotniczych obsługujących Paryż skorzystało w roku 2005 ponad 78 mln pasażerów na ponad 550 trasach. Przeładowano w nich również 2,11 mln ton towarów (2005). Najważniejszym lotniskiem jest port lotniczy im. Charles’a de Gaulle’a znajdujący się w położonym 40 km na północny wschód od Paryża Roissy-en-France. Jest to jeden z największych portów lotniczych w Europie i na świecie. Mniejsze znaczenie ma położony na południe od miasta Orly, wykorzystywany głównie dla połączeń w ruchu krajowym oraz do południowej Europy i północnej Afryki. Trzeci port lotniczy jest zlokalizowany w pobliżu miejscowości Beauvais, położonej ok. 70 km na północ od Paryża i wykorzystywany jest przez loty czarterowe oraz tanie linie lotnicze (ok. 2 mln pasażerów rocznie).
Z pozostałych 11 portów lotniczych obsługujących aglomerację paryską najbardziej znane jest lotnisko Le Bourget, obecnie służące przyjmowaniu ruchu biznesowego, a także jako miejsce pokazów lotniczych i muzeum lotnictwa. Paryż posiada także lotnisko dla śmigłowców (héliport) w Issy-les-Moulineaux.
Miasta partnerskie[edytuj]
.JPG)
